دهان ما سرشار از باکتری می‌باشد. این باکتری‌ها در کنار مخاط و سایر ذرات بطور مداوم موجب شکل‌گیری جرم و پلاک‌های چسبنده و بی‌رنگ بر روی دندان‌ها می‌شوند. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به از بین رفتن این پلاک‌ها کمک می‌کند. پلاکی که از بین نرود می‌تواند سخت شده و موجب شکل‌گیری رسوباتی شود که با مسواک زدن تمیز نمی‌شوند. تنها تمیز کردن حرفه‌ای آن توسط یک دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان می‌تواند موجب برطرف شدن این رسوبات شود.باکتری سبب ایجاد التهاب و عفونت لثه می‌شود که به آن ژنژیویت یا التهاب لثه گفته می‌شود.
ژنژیویت نوع خفیفی از بیماری لثه است که معمولاً با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بصورت روزانه و تمیز کردن منظم آنها توسط دندانپزشک برطرف می‌شود.در صورت عدم درمان ژنژیویت، می‌تواند به پریودنتیت تبدیل شود (که به معنی التهاب در اطراف دندان‌ها است). در پریودنتیت لثه‌ها از دندان‌ها فاصله گرفته و فضاهایی شکل می‌گیرد که عفونی می‌شوند. اگر این بیماری تحت درمان قرار نگیرد، استخوان‌ها، لثه‌ها و بافت نگهدارنده‌ی دندان‌ها از بین می‌روند. ممکن است دندان‌ها در نهایت شل شده و بیفتند.
عوامل ابتلا به بیماری لثه
اکثر بزرگسالان دچار نوعی بیماری لثه هستند اما از این موضوع بی‌اطلاعند. عوامل خطرزای اصلی برای بیماری لثه عبارتند از:
سن: پریودنتیت عموماً با بالا رفتن سن بروز کرده و بیشتر بعد از ۳۵ سالگی رخ می‌دهد.
استعمال دخانیات: سیگار کشیدن، حتی بدون بیماری لثه نیز می‌تواند علل تحلیل لثه و از دست رفتن استخوان شود.
اعتیاد: اعتیاد طولانی مدت باعث تخریب لثه‌ها و دندان‌ها می‌شود.
تغییرات هورمونی خانم‌ها: زنان بیشتر در معرض بیماری‌های لثه قرار دارند. التهاب لثه ناشی از تغییرات هورمونی، در برخی نوجوانان، برخی زنان باردار و گاهی اوقات نیز به عنوان یکی از عوارض جانبی داروهای جلوگیری از بارداری رخ می‌دهد.
بیماری‌ها: بیماری‌هایی مانند دیابت و ایدز و داروهای مورد استفاده برای درمان برخی از بیماری‌ها
عوامل ژنتیکی: این عوامل باعث می‌شوند برخی افراد بیش از دیگران مستعد ابتلا به بیماری‌های لثه شوند.
رژیم غذایی: سوءتغذیه یکی از عوامل خطرزا برای بیماری‌های لثه است.
استرس: استرس فیزیولوژیکی باعث می‌شود بدن برخی هورمون‌های التهابی آزاد کند که می‌توانند باعث بروز بیماری‌های لثه یا بدتر شدن آنها شوند.
علائم بیماری
همانطور که قبلاً ذکر شد اولین نشانه‌های بیماری لثه معمولاً با التهاب لثه آغاز می‌شود. بطوری که حاشیه‌های لثه‌ها قرمز، ملتهب و کمی متورم می‌شود و با یک تحریک کوچک مثلاً توسط مسواک یا نخ دندان به راحتی خونریزی می‌کند. غالباً تصور می‌شود که مسواک زدن به صورت محکم و با فشار شدید باعث خونریزی لثه‌ها شده است، در حالی که خونریزی لثه به هیچ وجه نشانه عادی و کم اهمیتی نیست و باید آن را کاملاً جدی گرفت.
بوی بد دهان و احساس طعم ناخوشایند در دهان نیز از علائم شایع بیماری‌های لثه می‌باشد. از طرفی هر چقدر شدت بیماری لثه بیشتر می‌شود، بافت لثه از روی سطح دندان‌ها تحلیل می‌رود و سطح ریشه دندان نمایان می‌شود. تحلیل رفتن لثه‌ها به نوبه خود باعث حساس شدن دندان نسبت به تغییر دما و فشار خواهد شد. بیماری‌های لثه می‌تواند باعث شود که اتصال محکم و معمول بافت لثه به سطح دندان‌ها به تدریج ضعیف‌تر شود و در نتیجه آن، حفره‌هایی (پاکت‌هایی) در محل خط لثه تشکیل شود. یک دندانپزشک می‌تواند در زمان معاینه لثه‌ها، تشکیل این پاکت‌ها در اطراف لثه را تشخیص دهد و عمق آنها را بسنجد. وقتی که بیماری لثه بیشتر پیشرفت می‌کند، ممکن است بافت استخوان اطراف دندان‌ها نیز شروع به تخریب کند.
تشکیل آبسه دندان، یعنی تجمع چرک همراه با درد، ورم و ترشحات چرکین از بافت لثه، مرحله بعدی بیماری‌های لثه محسوب می‌شود. پیشرفت بیماری در نهایت باعث لق شدن و افتادن دندان‌ها خواهد شد، زیرا استخوان حمایت کننده از دندان نیز به صورت شدیدتری آسیب می‌بیند. حتی ممکن است شدت بیماری به حدی برسد که خوردن و آشامیدن عادی هم برای بیمار سخت و آزار دهنده باشد.
چگونگی تشخیص
در زمان معاینه، وضعیت لثه‌های شما با استفاده از یک خط‌کش کوچک بررسی می‌شود. این بررسی به منظور تشخیص هر نوع عفونت احتمالی در محل لثه‌ها انجام می‌گیرد. همچنین اندازه پاکت‌های موجود در اطراف دندان‌های شما از این طریق اندازه‌گیری می‌شود. عمق معمول پاکت‌ها بین 1 تا 3 میلی‌متر است. ممکن است دندانپزشک برای بررسی آسیب‌دیدگی احتمالی استخوان‌ها، دستور گرفتن عکس اشعه ایکس از دندان را نیز بدهد.
در مورد عوامل خطرزا برای بیماری‌های لثه و نیز علائم این بیماری‌ها، با دندانپزشک خود مشورت کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا در صورت ابتلا به بیماری‌های لثه، خودتان بهتر بتوانید آن را تشخیص دهید. اگر معاینات انجام‌شده نشان دهد که شما دچار بیماری‌های لثه هستید، ممکن است دندانپزشک شمارا به یک متخصص پریودنتیست معرفی کند. پریودنتیست، دندانپزشکی است که در درمان بیماری‌های لثه تخصص دارد.
روش های درمان
روش‌های درمانی قابل استفاده برای این مشکل به شدت بیماری و پیشرفت آن، نحوه جوابگویی بیماری نسبت به درمان‌های قبلی، و سطح کلی بهداشت دهان فرد بستگی دارد. به‌این‌ترتیب روش‌های درمانی قابل استفاده برای این بیماری از روش‌های غیر جراحی برای کنترل رشد باکتری‌ها تا استفاده از روش‌های جراحی برای اصلاح بافت نگهدارنده دندان‌ها در دهان را شامل می‌شود.
روش‌های درمان غیر جراحی برای بیماری لثه
روش‌های درمان غیر جراحی قابل استفاده برای بیماری‌های لثه به شرح زیر هستند:
تمیز کردن حرفه‌ای دندان (professional dental cleaning): در طول این جلسه درمانی دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان و دندان پلاک‌ها و جرم‌های (تارتارها) روی دندان‌ها و زیر خط لثه را پاک می‌کند. معمولاً به افراد توصیه می‌شود از این روش بیش از دو بار در سال استفاده کنند.
جرم‌گیری و صاف کردن سطح ریشه (Scaling and root planing): این درمان در حقیقت یک روش غیر جراحی برای تمیز کردن عمیق دندان‌ها است که با استفاده از بی‌حسی موضعی بر روی بیمار انجام می‌شود. به‌این‌ترتیب پلاک و جرم تشکیل شده بر روی دندان یا زیر خط لثه حذف شده و لکه‌های سخت ایجاد شده بر روی ریشه دندان صاف می‌شوند.
روش‌های درمان جراحی برای بیماری لثه
بعضی از روش‌های درمان موجود برای بیماری لثه مبتنی بر عمل جراحی هستند. مثال‌های معمول از این روش‌ها به شرح زیر می‌باشند:
جراحی لثه برای حذف بخش عفونی یا کاهش حفره لثه (Flap surgery/ pocket reduction surgery): در طول این درمان لثه‌ها به محل اولیه خود بازگشته و جرم تشکیل شده بر روی دندان‌ها پاک می‌شود. در بعضی از موارد، لازم است سطح غیر هموار استخوان آسیب‌دیده صاف شود تا به‌این‌ترتیب نواحی دچار مشکل به خاطر ابتلا به بیماری محو شوند. درنهایت لثه‌ها در محل صحیح خود قرار گرفته و اطراف دندان را پوشش خواهند داد.
جراحی پیوند استخوان (Bone grafts): در این درمان از تکه‌هایی از استخوان بدن بیمار، استخوان مصنوعی، یا استخوان اهدا شده توسط سایرین برای جایگزینی استخوان آسیب‌دیده در نتیجه ابتلا به بیماری لثه استفاده می‌شود. این پیوند می‌تواند ساختار لازم برای رشد مجدد استخوان را فراهم کرده و پایداری دندان‌ها را در محل دوباره تثبیت نماید. امروزه برای این درمان از یک تکنولوژی جدید به نام مهندسی بافت برای تحریک بدن برای تولید مجدد استخوان و بافت آسیب‌دیده با سرعت زیاد، استفاده می‌شود.
پیوند بافت لثه (Soft tissue grafts): این روش درمانی باعث ترمیم لثه‌ها یا پر کردن بخش‌های عقب‌رفته آن می‌شود. بافت پیوندی در این حالت در اکثر مواقع از سقف دهان گرفته و سپس به محل‌های موردنیاز بخیه زده می‌شود.