بارداری دوره بسیار شلوغ و هیجان انگیزی است. بروز تغییرات بسیار در بدن و دهان، هیچ استثنایی نخواهد داشت. بهداشت مناسب دهان و دندان از اهمیت فوق العاده بالایی در دوره بارداری برخوردار است، چرا که افزایش سطح هورمون‌ها می‌تواند دهان شما در مقابل مشکلات دندانی ناشی از باکتری و پلاک (لایه ای از باکتریهای انباشته شده در دندان)ها مستعدتر نماید.
مراقبت از دندانها و لثه‌ها در دوره بارداری به دلایل زیر حائز اهمیت است:
- تغییرات هورمونی در دوره بارداری می‌تواند بر لثه‌ها اثر گذاشته و آنها را حساس تر، متورم و قرمز نماید. این مساله را تحت عنوان “ورم لثه بارداری” یا بیماری لثه می‌شناسند.
- ورم لثه همراه با مراقبت های دهانی خوب می‌تواند منجر به مشکلات دندانی (لثه و استخوان) شود.
- سلامت اندک دهان و دندان می‌تواند بر سلامت کودک در حال رشدتان اثر بگذارد. نتایج تحقیقات حاکی از وجود ارتباط میان بیماری های دندانی و زایمان زودرس و یا کودکان با وزن اندک در هنگام زایمان است. این کودکان در خطر بیشتری از مشکلات رشد، آسم، عفونت گوش هستند و احتمال مرگ در سنین پایین در آنها بیشتر خواهد بود.
اثر بارداری بر سلامت دندانی‌تان چگونه است؟
تغییرات ناشی از بارداری در بدنتان می‌تواند لثه و دندان هایتان را متاثر نماید. در دوره بارداری با افزایش جریان خون در بدن، اسید بیشتر در دهان و افزایش سطح هورمون‌ها روبرو هستید. هورمون‌ها موادی شیمیایی هستند که توسط بدن ساخته می‌شوند. این تغییرات به معنای احتمال بیشتر وقوع برخی مشکلات دندانی در دوره بارداری در مقایسه با دوره پیش از بارداری است. این مشکلات عبارتند از :
- افزایش پلاک های ایجاد شده : در دوره بارداری و به لطف این تغییرات، بخصوص امکان ایجاد این پلاک‌ها افزایش خواهد یافت و عادات بهداشتی قبلی ممکن است برای دوره بارداری کافی نباشد. بارداری به خودی خود منجر به ایجاد پلاک نمی شود، اما ممکن است بدنتان به اندازه قبل در مبارزه با ایجاد پلاک‌ها قوی نباشند. ازدیاد پلاک های ساخته شده می‌تواند ورم لثه و به تبع مشکلات دندانی جدی تری را به همراه داشته باشد. اگر پیش از بارداری با ورم لثه مواجهید، این ورم در دوره بارداری بدتر خواهد شد. نظافت های دوره ای و مرتب در دوره بارداری از اهمیت بالایی برخوردار است.
- ورم لثه : این مورد همان لثه های متورم، قرمز و زخمی است. زمانی که مسواک می‌زنید، ممکن است با خونریزی مواجه شوید. سطح بالای هورمون پروژسترون می‌تواند به ورم لثه در دوره بارداری بیانجامد. عدم درمان به موفع ورم لثه می‌تواند مشکل لثه ای جدی به نام لثه تبسی (التهاب لثه) را به همراه داشته باشد.
- لقی دندان : سطوح بالای هورمون های پروژسترون و استروژن در دوره باردای می‌تواند بر بافت‌ها و استخوان هایی که دندانهایتان را در سر جای خود نگاه می‌دارد، تاثیر بگذارد و منجر به لقی دندان هایتان شود.
- لثه تبسی : این مورد یک بیماری جدی لثه است. در صورت وجود تورم و عفونت در لثه و استخوان های نگهدارنده دندان هایتان رخ می‌دهد و منجر به لقی دندانهایتان خواهد شد.
- تورمورهای بارداری : این تومورها سرطان نیستند؛ آنها توده هایی هستند که در لثه های متورم و معمولا در بین دندانها تشکیل می‌شوند. این مساله می‌تواند خونریزی به همراه داشته باشد. این تومورها ممکن است در اثر ازدیاد پلاک‌ها (باکتریهای چسبنده ای که بر روی دندانها شکل می‌گیرند) ایجاد شوند. تومورهای بارداری معمولا خودبخود از میان می‌روند. اما گاها ممکن است که پس از تولد و به کمک جراحی آن را بردارید.
- پوسیدگی دندان : این مساله به زمانی اشاره دارد که اسید موجود در دهان، مینای دندان را می‌شکند. مینا (لایه بیرونی دندان) سخت است. از آنجایی که در دوره بارداری، اسید بیشتری در دهان جمع می‌شوند، احتمال بروز پوسیدگی دندان بیشتر میشود. اگر دچار تهوع بامدادی و بالا آوردن شوید، این مقدار اسید حتی بیشتر هم خواهد شد.
- افتادن دندان : ممکن دندانی در نتیجه پوسیدگی جدی دندان و یا بیماری لثه بیافتد و یا دکتر مجبور به کشیدن آن شود.
علائم و نشانه های مشکلات دندانی در دوره بارداری
علائم و نشانه‌ها عبارتند از :
- بوی بد دهان
- لثه های که به هنگام تماس درد می‌گیرند، و یا لثه هایی که به هنگام مسواک زدن دندان دچار خونریزی می‌شوند.
- لقی دندان ها
- زخم، توده یا دیگر موارد در دهان
- لثه قرمز یا کبود
- لثه های متورم، زخم یا درخشان
- دندان درد یا دیگر دردها
اگر هر یک از این علائم و نشانه‌ها را داشتید، با دندانپزشک تان تماس بگیرید.
مشکلات سلامت دندانی شناسایی شده در طول دوره بارداری
ممکن است با مشکلی در دندانها یا لثه مواجه شوید، و یا دندانپزشکتان در طول معاینات معمول دندانی با مشکلی مواجه شود. پیش و در حین دوره بارداری، معاینات مرتبی را به منظور بررسی وضعیت دهان و دندان داشته باشد. اگر اخیرا به دندانپزشک مراجعه نکرده اید، هر چه سریعتر در دوره بارداری به وی مراجعه نمایید. در این معاینات راجع به بارداری و هرگونه داروی تجویز شده یا بدون تجویزی که مصرف می‌نمایید، به دندانپزشک اطلاع دهید. اگر هنوز باردار نشده اید، به دندانپزشکتان راجع به تصمیمتان مبتنی بر باردار شدن اطلاع دهید. معاینات دندانی در طول دوره بارداری به دندانپزشک امکان بررسی، شناسایی و درمان مشکلات دندانی را داده و از این رو از اهمیت بالایی برخوردار است. نظافت های مرتب دندانی به پیشگیری از پوسیدگی دندانی کمک می‌نماید. اگر مشکلی باشد، دندانپزشک توصیه خود بر درمان آن در دوره بارداری یا پس از تولد را بیان خواهد نمود. عکس برداری اشعه ایکس در صورت وجود مشکل دندانی از سوی دندانپزشک، ممکن است. اشعه ایکس، آزمایشی پزشکی است که با استفاده از تابش اشعه، تصویری از بدنتان بر روی یک قطعه فیلم ایجاد می‌نماید. مواردی که در یک تصویر اشعه ایکس نمایان خواهد بود، عبارتند از حفرات، نشانه های وجود پلاک در زیر لثه یا کاهش استخوان های دهان. اشعه ایکس در عکس های دندانی از مقدار بسیار پایینی برخوردار است؛ اما حتما مطمئن باشید که متخصص این کار از بارداری شما آگاه است و با استفاده از یک پیش بند سربی که به دور گردن بسته میشود، از شما محافظت نماید. این مساله به مراقبت از بدن شما و کودکتان کمک خواهد نمود.
مشکلات سلامت دندانی درمان شده در طول دوره بارداری
نوع درمان مشکلاتتان به نوع مشکلی که دارید، و دوره بارداریتان بستگی دارد. ممکن است تنها به نظافت دندان از سوی دندانپزشک نیاز داشته باشید؛ و یا ممکن است به جراحی در دهانتان نیاز پیدا نمایید. دندانپزشکتان قادر خواهد بود تا مشکلات بسیاری را در دوره بارداری برطرف نماید؛ اما ممکن است که توصیه او به صبر تا تولد کودک برای برخی از درمان‌ها است. ممکن است که دندانپزشک از برخی درمان‌ها در دوره سه ماهه اول بارداری خودداری نماید، چرا که این ایام، اوقات بسیار مهمی در رشد کودکتان خواهد بود. همچنین اگر سابقه سقط جنین در گذشته را داشته اید و یا در مقایسه با دیگر زنان از احتمال بالاتر سقط جنین برخوردارید، ممکن است که از سوی دندانپزشک با تعویق برخی درمان‌ها مواجه شوید. سقط جنین به زمانی اطلاق میشود که کودک پیش از هفته بیستم بارداری در رحم می‌میرد.
مراقبت های دندانی پیش از بارداری
سعی کنید تا پیش از بارداری، ملاقاتی با دندانپزشک ترتیب دهید. در اینصورت قادر خواهید بود تا دندانهایتان را به صورت حرفه ای تمیز نمایید، مشکلات موجود در لثه را به دقت مورد بررسی و ارزیابی قرار دهید و هرگونه مشکلی که در سلامت دهان وجود داشته باشد را پیش از بارداری مرتفع نمایید.
مراقبت های دندانی در دوره بارداری
برخی از نکاتی که در زمان بارداری برای حفظ سلامتی دندانها باید به آنها توجه کنید عبارتند از:
مراقبت از سلامت دهان
به منظور نظافت مناسب دهان، باید:
- به صورت روزانه دندانهایتان را نخ بکشید.
- اگر آب فلوئوردار در دسترس بود، آن را بنوشید.
- دوبار در روز و هر مرتبه حداقل دو دقیقه و با استفاده از یک مسواک نرم و خمیردندان فلوراید دندانتان را مسواک بزنید.
در سه ماهه اول جلسه معاینه ای به منظور نظافت دندانها و بررسی سلامت دهانی‌تان ترتیب دهید.
تهوع بامدادی و سلامت دهان
تهوع بامدادی در دوره بارداری می‌تواند دندانهایتان را در معرض اسید معده قرار داده و سطح دندانهایتان را تضعیف نماید. این مساله دندانها را بیشتر در معرض پوسیدگی قرار خواهد داد. اگر در دچار تهوع بامدادی شدید، سه گام زیر را اجرا نمایید:
- بلافاصله پس از بالا آوردن، دهانتان را با آب یا مایع دهانشویه فلوراید آب بکشید.
- پس از آب کشیدن دهانتان، جداقل 30 دقیقه صبر کنید تا اسید درون دهانتان کاهش یابد
- دندان هایتان را مسواک بزنید
برای سلامت خود و کودکتان از مواد غذایی مناسبی استفاده نمایید
استفاده از غذاهای سالم برای سلامت دهانی، سلامت کلی و سلامت کودکتان ضروری است. مصرف غذاها و نوشیدنی های پر شکر را کاهش دهید. حتما از مقدار کافی موارد زیر در غذاهای مصرفی‌تان اطمینان حاصل نمایید :
- پروتئین
- کلسیم
- ویتامین آ
- ویتامین سی
- ویتامین دی
- فسفر
در دوره بارداری به مواد غذایی متفاوتی نیاز دارید. مصرف روزانه مولتی ویتامین حاوی فولیک اسید و آهن که متضمن یک دوره سالم بارداری است را در دستور کار قرار دهید.
کلسیم را در برنامه غذایی بگنجانید
کلسیم بخش مهمی از رژیم غذایی‌تان است. فرزند در حال رشدتان برای داشتن استخوان‌ها و دندان های قوی به کلسیم نیاز دارند. اگر رژیم غذایی‌تان از مقدار ناکافی کلسیم برخوردار باشد، کلسیم مورد نیاز کودک از طریق استخوان‌ها و خون خودتان تعبیه خواهد شد. اگر مقدار کلسیم در خون کم باشد، کلسیم موجود در بزاق دهانتان نیز اندک خواهد بود. کلسیم موجود در بزاق، مواد معدنی از دست رفته از روی مینای دندان به وسیل ه اسیدهای مختلف را بازیابی خواهد نمود. حتما از غذاهای دارای سطوح بالای کلسیم مانند مواد لبنی و در صورت نیاز ار مکمل های کلسیم استفاده نمایید.در چنین حالتی بدون آنکه استخوان‌ها و دندانهایتان را در خطر قرار دهید، نیاز به کلسیم خود و کودکتان را فراهم نموده اید.
میان وعده های مناسبی را انتخاب نمایید
می توانید به منظور برطرف نمودن نیازهای غذایی روزانه تان از میان وعده های سالمی در بین وعده های اصلی استفاده نمایید. از میان وعده های چسبنده، شیرین و نرم که دارای سطح بالایی از کربوهیدرات و شکر هستند – که منجر به ایجاد پلاک در دندانها و نهایتا پوسیدگی دندان و بیماری لثه خواهد شد – خودداری نمایید.
سلامت دهانی و استفاده از مواد مختلف
به منظور سلامت دهانی و همچنین سلامت کلی و به تبع آن سلامت و امنیت کودکتان :
- از استعمال هرگونه محصولات دخانی پرهیز نمایید و در معرض دود هم قرار نگیرید
- وقتی که خود یا اطرافیانتان اقدام به استعمال دخانیات نمایید، کودکتان نیز در حال استعمال دخانیات خواهد بود.
- استعمال دخانیات می‌تواند احتمال زایمان زودرس یا وزن اندک کودک به هنگام زایمان را افزایش دهد.
- استعمال دخانیات می‌تواند منجر به بیماری لثه و از بین رفتن ساختار استخوانی اطراف دندانها خواهد شد.
- قرارگیری در معرض دود استعمال دیگران می‌تواند احتمال پوسیدگی دندان های شیری کودکانتان را افزایش خواهد داد.
از مواد مخدر تفریحی مانند شاهدانه استفاده ننمایید
- استعمال شاهدانه می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری های دهانی را بیافزاید
- استفاده از مواد تفریحی علاوه بر موارد دیگر، می‌تواند اثری منفی بر رشد دندان های کودک بگذارد.
ملاقاتی با متخصص سلامت تان داشته باشید
در سه ماهه اول جلسه معاینه ای به منظور نظافت دندانها و بررسی سلامت دهانی‌تان ترتیب دهید. حتما متخصص سلامت دهانی‌تان را از بارداری مطلع سازید. دومین سه ماهه دوره بارداری – از ماه چهارم تا ششم بارداری – موقعیت مناسبی در صورت نیاز به برخی کارهای دندانی، برای مثال پر کردن، است. بهتر است که تا حد امکان از عکس برداری اشعه ایکس در دوره بارداری خودداری نمایید. عکس برداری اشعه ایکس از دهانتان، تنها در صورت ضرورت باید رخ دهد. اگر قرار بر استفاده از اشعه ایکس و عکس بردرای از دهانتان شد، حتما از پوشاندن خود با یک پیش بند سربی برای حمایت از کودک در مقابل اشعه، اطمینان حاصل نمایید.