آفت دهان زخم های بازی است که در داخل گونه ها، لب ها یا زبان بوجود می آید. ویروس هایی مثل آبله مرغان و کوکساکی باعث آفت می شوند، اما اغلب علت آفت دهان ناشناخته است. اغلب این آفت ها مسری هستند، اما اگر ناشی از ویروس هرپس که زخم سرد (تبخال) نامیده می شود، باشد در خارج از دهان دور لب ها بوجود می آیند و بسیار مسری هستند و به آسانی گسترش پیدا می کنند.در اکثر موارد،برای درمان آفت دهان نیازمند فرآیند خاصی نیست اما برای بهبود سریعتر آن می توان به پزشک مراجعه کرد.

بعضی از افراد پس از مصرف بعضی از غذاهای مشخص دچار آفت می شوند. بعضی از افراد دیگر پس از استفاده از خمیر دندان دارای مواد کف زا دچار این مشکل می شوند. گاهی اوقات آفت در محل آسیب دیدگی جزئی در دهان ظاهر می شود. برای مثال، گاز گرفتن داخل گونه یا خراش انداختن داخل گونه با غذایی سفت مثل آب نبات. آفت در دهان در هر سنی بوجود می آید، برای مثال در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان شایع تر است. درا دامه روش های درمان آفت دهان ذکر خواهد شد.

علائم و نشانه ها

بیماران مبتلا به آفت دهانی از درد در دهان خود شکوه می کنند و یک یا  چند آفت در غشاهای مخاطی دهان آنها نمایان است. آفت ها اغلب مرکزی خاکستری برجسته و لیه سفید یا زرد رنگی دارند که دور آن قرمز رنگ است. آفت ها به راحتی دچار خونریزی می شوند (در حین مسواک زدن) و معمولا چندین روز در دهان باقی می مانند. گاهی اوقات، یک یا دو هفته طول می کشد تا آنها از بین بروند. اگر علت افت دهان عفونت های ویروسی باشد ،  ممکن است همراه با تب باشند.

علائم زخم سرد ( تبخال لب و دهان کودکان) شامل تب بالا، اختلال بلع، و احساس درد در ناحیه دهان می شود. کودک ممکم است بر روی لب و پوست دور دهان خود زخم هایی داشته باشد و غده لنفاوی دور گردن او متورم می شود. بر خلاف اغلب ویروس ها، ویروس هرپس برای همیشه در بدن باقی می ماند و در طول زندگی فرد مجدد فعال می شود. وقتی این ویروس فعال شود، دور دهان احساس گزگز یا بی حسی می کند که همراه با یک تاول است که در نهایت ترکیده می شود و دلمه می بندد. زخم های سرد اغلب وقتی دوباره ظاهر می شود که فرد سرماخوردگی یا عفونت دیگری داشته باشد، بیش از حد در معرض نور خورشید قرار گیرد، استرس دارد و در خانم ها در زمان عادت ماهیانه ممکن است.

علت

علت آفت دهان مشخص نیست. عواملی زیادی وجود دارد که گفته می شود در بوجود آمدن آفت دندان و دهان نقش دارند. این عوامل از قرار زیر هستند:

• اختلال سیستم ایمنی (که برای غلبه با مشکل دیگری مختل شده است)
• غذاهای و عوامل مشخصی باعث آفت دهان کودکان و بزرگسالان می شوند که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. قهوه
2. شکلات
3. مرکبات
4. پنیر
5. آجیل
6. گوجه فرنگی
7. استرس
8. ویروس ها و باکتری ها
9. وارد شدن صدمه به دهان
10. تغذیه نامناسب
11. بعضی داروها

آفت های دهانی معمولا در بین کودکان و نوجوانان 10 تا 19 دیده می شود. در  یک سوم از این موارد، آفت های بوجود آمده در سال های بعدی نیز در دهان فرد ظاهر می شوند.

تشخیص

پزشک تنها با استفاده از سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی فرد می تواند آفت دهانی را تشخیص دهد، و معمول برای تشخیص انواع آفت دهان به آزمایش نیازی نیست.در صورتی که به صورت مکرر دچار آفت می شوید یا آفت دندان و دهان شما شدید است، پزشک برای پیدا کردن کمبودهای احتمالی غذایی (که با تغییر رژیم غذایی یا استفاده از مکمل های ویتامین تجویزی اصلاح می شود)، کمبودهای سیستم ایمنی و غذا و آلرژی های دیگر، آزمایشاتی را صورت می دهد.

زمان مراجعه به پزشک

در صورتی که افت دهان بیشتر از دو هفته باقی ماند، درد شدید شد، آفت همراه با تب شدید باشد  به پزشک مراجعه کنید، علاوه بر این اگر کودک شما برای بلعیدن غذا مشکل دارد، به پزشک متخصص اطفال رجوع کنید. در صورتی که آفت ها به صورت مستمر ظاهر شوند، بسیار بزرگ باشند یا تا لب ها نیز ادامه پیدا کنند، به پزشک مراجعه کنید تا تحت درمان آفت دهان قرار گیرید. پزشک اطفال دهان شویه یا کرم های موضعی را تجویز می کند تا درد تسکین پیدا کند و فرآیند بهبودی سریع تر انجام شود.

درمان

درمان آفت دهان توسط  دندانپزشک و براساس موارد زیر تعیین می شود:

• سن، سابقه پزشکی و وضعیت بهداشتی
• شدت بیماری
• میزان تحمل شما در برابر داروها یا روش های درمانی مشخص
• انتظارات فرد
• نظر یا اولویت شما

هدف از درمان افت دهان  کمک به کاهش شدت علائم است. با توجه به این که آفت یک عفونت ویروسی است، مصرف آنتی بیوتیک به عنوان یک داروی آفت دهان موثر نمی باشد. روش های درمانی مخصوص این بیماری از قرار زیر هستند:

• افزایش جذب مایع (آب، نوشابه غیرگازدار، پدیالیت (مایع الکتریت خوراکی) و بستنی یخی)
• استامینوفن (تیلنول) یا ایبوپروفن برای تسکین درد یا تب. کودکان زیر 6 ماه نباید ایبوپروفن مصرف کنند.
• رعایت بهداشت دهان و دندان (مسواک زدن)
• داروی آفت دهان موضعی (به منظور کمک به تسکین درد) مانند استفاده از وازلین برای خشکی لب ها
• دهان شویه ( به منظور کمک به تسکین درد)، بطور مثال آب نمک (نصف قاشق چای خوری نمک همراه با 225 میلی لیتر آب)
• عدم مصرف غذاهای تند، شور یا اسیدی یا هر چیزی که باعث التهاب بیشتر دهان و تشدید آفت دهان می شود، بسیار اهمیت دارد.

درمان خانگی

با رعایت موارد  زیر به کاهش درد آفت دهانی و پیشگیری از بروز مجدد آنها کمک کنید:

• از خوردن غذاهای ساینده مثل آجیل و چیپس سیب زمینی که لثه ها و بافت های حساس دیگر دهان را ملتهب می کنند، پرهیز کنید.
• سعی کنید از خمیردندان ها و دهان شویه هایی استفاده کنید که حاوی سدیم لوریل سولفات نباشند.
• تنها از مسواک های نرم استفاده کنید و مواظب باشید که مسواک را خیلی سفت روی دندان ها نکشید که منجر به تشدید آفت دندان و دهان شود.
• از خوردن غذاهایی که نسبت به آنها آلرژی دارید پرهیز کنید.
• از خوردن غذاهای تند، شور و اسیدی (مثل گوجه و لیمو) که باعث تشدید آفت دهان ملتهب می شود، پرهیز کنید.

پیشگیری

به منظور پیشگیری از بروز آفت دهان و دندان می توانید موارد زیر را رعایت کنید تا خطر احتمال بروز آن کاهش یابد:

• برای کودک یک مسواک نرم بخرید و مطمئن شوید حداقل روزی دو مرتبه مسواک می زند. خمیر دندانی را به او بدهید که حاوی سدیم لوریل سولفات نباشد، زیرا این ماده پاک کننده ممکن است بروز آفت دهان را تحریک می کنند.
• در صورتی که کودک شما نسبت به بعضی از غذاهای خاص آلرژی دارد، اجازه ندهید این غذاها را بخورد. در صورتی که آفت دندان و دهان یک مشکل مزمن باشد، پزشک متخصص اطفال به منظور کمک به تقویت سیستم ایمنی کودک یک مولتی ویتامین روزانه توصیه می کند. در صورتی که بریس یا ابزارهای دیگری بر روی دندان های کودک شما قرار داشته باشد، از دندان پزشک خود بخواهید تا ژل یا واکس مخصوصی را برای شما تجویز کند تا لبه های تیز آنها را پوشش دهد.

علت آفت دهان دقیقا مشخص نیست، اما اگر این بیماری به خاطر وجود درد و یا مشکل در بلع یا تکرار مداوم آن شما را اذیت می کند بهتر است به منظور درمان آفت دهان به پزشک مراجعه کنید. آفت دندان می تواند ناشی از ویروس و یا آلرژی باشد. برای تشخیص آفت دندان و دهان معمولا معاینه فیزیکی کافی است و نیاز به آزمایش های تشخیصی خاصی نمی باشد. معمولا آفت می تواند در دهان، گلو، حلق و لب بروز کند. پزشک ممکن است داروهایی را به منظور درمان سریع و تسکین درد تجویز نماید. موثر بودن درمان آفت دهان با داروهای گیاهی مانند رب انار و… هنوز به اثبات نرسیده است.