آیا وقتی دهان خود را باز می کنید همراه با صدا دادن فک قک است؟ آیا باز کردن دهان شما همراه با درد فک پایین است؟ آیا فک شما گاهی اوقات قفل می کند، طوری که باز یا بسته باقی می ماند؟ در صورتی که چنین باشد، باید به دندانپزشک مراجعه کنید. ممکن است دچار اختلال مفصل گیجگاهی فکی شده باشید. این اختلالات شامل مشکلات عضلات جونده، مفصل فک (مفصل گیجگاهی فکی نامیده می شود) یا هر دو می شود. سندروم مفصل گیجگاهی فکی باعث درد فک پایین می شود که ناشی از تنوعی از مشکلات پزشکی است. مفصل گیجگاهی فکی آرواره پایینی را به جمجمه در جلوی گوش وصل می کند. عضلات مشخصی از صورت، مسئولیت کنترل جویدن را بر عهده دارند. بروز مشکلات در ناحیه باعث سر درد و گردن درد، درد در ناحیه صورت، گوش درد، سر درد، قفل کردن فک پایین یا به سختی باز شدن آن، مشکل در گاز گرفتن و صدا دادن فک در هنگام غذا خوردن می شود. سندروم مفصل گیجگاهی فکی، اختلال مفصل گیچگاهی فکی نیز نامیده می شود. مفصل گیچگاهی فکی متشکل از عضلات، عروق خونی، عصب ها و استخوان ها است. شما دو مفصل گیجگاهی فکی در هر سمت فک خود دارید. عضلات درگیر در فرآیند جویدن، دهان را باز و بسته می کنند. استخوان فک که توسط مفصل گیجگاهی فکی کنترل می شود دو حرکت دارد که عبارتند از دوران، چرخش لولایی، که شامل باز و بسته کردن دهان و حرکت لغزنده ای است که باعث می شود دهان بیشتر باز شود. هماهنگی این فعالیت نیز به شما این امکان را می دهد تا صحبت کنید، چیزی بجوید یا خمیازه بکشید. هر گونه اختلال در این باره باعث درد فک می شود.
در صورتی که انگشتان خود را روبروی گوش های خود قرار دهید و دهان خود را باز کنید، مفصل و حرکت آن را احساس می کنید. وقتی دهان خود را باز می کنید، لبه های مدور فک پایینی در راستای گودال مفصل استخوان گیجگاهی می لغزند. وقتی دهان خود را می بندید، مهره های استخوان به وضعیت اولیه خود سر می خورند. به منظور روان سازی این حرکت، دیسک غضروفی نرم بین مهره استخوان و استخوان گیجگاهی قرار می گیرد. دیسک ضربه ناشی از جویدن و حرکات دیگر که به مفصل گیجگاهی فکی وارد می شود، جذب می کند.جویدن فشار زیادی را وارد می کند. این دیسک نیروهای جویدن را در سراسر فضای مفصل توزیع می کند.
علائم
از علائم مفصل گیجگاهی فکی علاوه بر درد فک پایین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- صدا دادن فک پایین: صدا ی تق تق، ساییدگی یا ترکیدگی درهنگام باز کردن دهان در افراد مبتلا به سندروم مفصل گیجگاهی فکی شایع است. این صدا دادن فک پایین ممکن است همراه با درد باشد یا نباشد. محققان بر این باور هستند که اغلب افرادی که فک آنها صدا می دهد، احتمالا دچار در رفتگی دیسک شده اند. با این حال، آنها همچنین خاطر نشان می سازند که تا زمانی که در رفتگی دیسک هیچ نوع درد یا مشکلات مرتبط با حرکت فکی ایجاد نکند، به درمان نیازی ندارد.
- قفل شدن فک پایین: مفصل فک مشابه مفصل کروی گودالی است، با این استثنا که خود گودال قابل حرکت است. مفصل فک گاهی اوقات در یک وضعیت باز یا بسته قفل می شود. ممکن است به دلیل قفل شد مفصل فک یا به دلیل درد، برای باز کردن دهان خود به مشکل بر بخورید.
- گوش درد: شاید فکر کنید که دچار عفونت گوش شده اید، اما گوش درد ممکن است با التهاب مفصل فک یا التهاب عضلانی مرتبط است. درد ناشی از این بیماری معمولا در جلو یا زیر گوش احساس می شود.
- سردرد: افراد مبتلا به سندروم مفصل گیجگاهی فکی اغلب سردرد را گزارش می دهد. دندان پزشک می تواند تعیین کند که آیا علائم سردرد مخصوص شما ناشی از بیماری سندروم مفصل گیجگاهی فکی است یا خیر. در بعضی از موارد، برای کمک به تشخیص و درمان سردردهای مخصوصی که با این بیماری مرتبط نیستند، باید با پزشک مشورت کنید.
- سفتی و درد در هنگام صبح: در صورتی که عضلات شما در حین برخاستن از خواب سفت باشد، و درد صورت داشته باشید. علامت این است که در خواب دندان قروچه می کنید. فشار دادن یا دندان قروچه رفتن باعث خستگی بیش از حد عضلات و منجر به درد می شود.
- مشکل هنگام غذا خوردن: ممکن است در نتیجه تغییر در نحوه گاز گرفتن، نحوه قرار گرفتن دندان های بالایی و پایینی در یکدیگر در بلعیدن به مشکل برمی خورید. این تغییر ممکن با سندروم مفصل گیجگاهی فکی مرتبط باشد.
- بیماری ها و آسیب دیدگی های مرتبط قبلی: آسیب دیدگی مفصل فک یا آسیب دیدگی مرتبط با چندین سال قبل منجر به علائم سندروم مفصل گیجگاهی فکی می شود. آرتروز در مفصل همچنین ناشی از آسیب دیدگی است. آرتریت از قبل بر مفاصل دیگر تاثیر گذاشته است که بر مفصل کف نیز می تواند اثر بگذارد و منجر به سندروم مفصل گیجگاهی فکی شود.
- علائم دیگر: علاوه بر قفل شدن فک و صدا دادن فک پایین احساس پر بودن یا زنگ زدن در گوش گاهی اوقات با سندروم مفصل گیجگاهی فکی مرتبط است. در این موارد، مشاوره با پزشک متخصص گوش،حلق و بینی برای تشخیص نهایی موثر است.
در صورت داشتن درد فک پایین و این علائم ذکر شده با دندان پزشک و متخصص جراحی فک و صورت مشورت کنید. دندان پزشک توانایی شما در باز و بسته کردن فک را مورد آزمایش قرار می دهد، حرکات دیگر فک را معاینه می کند و برای درد یا التهاب عضلات و مفاصل فک را لمس می کنند. دندان پزشک گوشی طبی را روبروی گوش شما قرار می دهد تا هر گونه صدایی را متوجه شود و مفصل فک را در حین باز و بسته کردن آن احساس می کند.
علت
از جمله علت درد فک، صدا دادن و قفل شدن فک پایین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وارد کردن فشار بر فک یا دندان قروچه کردن در طول خواب باعث می شود که عضلات فک بیش از حد خسته شوند و بر مفصل فشار وارد می کند (اغلب ناشی از استرس).
- فرسایش قسمت داخلی مفصل فک که معمولا ناشی از آرتروز است و منجر به صدا دادن فک می شود.
- آسیب دیدگی مفصل و قفل شدن فک پایین برای مثال، پس از وارد شدن صدمه به صورت یا بعد از جراحی فک.
- گاز گرفتن نامسطح که معمولا ناشی از مشکل در هنگام پر کردن دندان یا وقتی که روکش یا دندان مصنوعی قرار داده می شود، است.
- درد فک پایین با بیماری های خاصی مثل آرتریت روماتوئید یا فیبرومیالژیا مرتبط است.
دندان قروچه و فشرده شدن فک ها می تواند علت درد فک و سندرم مفصل گیجگاهی باشد. وقتی بیش از حد از مفصل فک کار کشیده شد، باعث فرسودگی مفصل، درد و صدا دادن فک می شود. دندان قروچه و فشار دادن دندان ها نیز باعث تغییر قرار گیری دندان های بالایی و پایینی می شود و بر عضلات جونده اثر می گذارد. گاهی اوقات، مردم حتی متوجه نمی شود که دندان های خود را با فشار زیاد به هم می فشارند و دندان قروچه می روند و حتی این کار را در طول خواب انجام می دهند. استرس باعث می شود که بیماران بیشتر دندان قروچه بروند، بر فک خود فشار وارد کنند یا عضلات فک خود را سفت کنند و در نتیجه بر علائم سندورم گیجگاهی فکی از جمله قفل شدن فک پایین تاثیر گذار است. اختلالات سندروم گیجگاهی فکی نیز در بین افرادی که مشکلات دندان (بد گاز گرفتن)؛ مشکلات مفصل (مثل آرتروز)، مشکلات عضلانی یا سابقه آسیب دیدگی فک یا صورت دیگری دارند، شایع تر است.
درمان
در صورتی که مبتلا به عارضه درد و صدا دادن مفصل فک و دهان هستید، برای تشخیص و گزینه های درمان درد فک به پزشک عمومی یا دندان پزشک مراجعه کنید. عموما، روش های درمانی غیر جراحی برای قفل شدن فک پایین مثل تغییرات سبک زندکی، فیزیوتراپی در ابتدا انجام می گیرد. تعداد کمی از افراد مبتلا به سندروم مفصل گیجگاهی فکی شدید و صدا دادن فک برای روش های درمانی دیگر به جراح دهان، فک و صورت ارجاع داده می شوند.
تغییرات سبک زندگی
چند مورد اقدامات خود یاری وجود دارد که به بهبود صدا دادن فک پایین و قفل شدن مفصل فک کمک می کنند که از قرار زیر هستند:
- با خوردن غذاهای نرم و آدامس نجویدن مفصل را استراحت دهید.
- به مدت 10 تا 20 دقیقه، چندین مرتبه در روز یک پارچه سرد یا گرم روی فک خود قرار دهید.
- انجام چند حرکت کششی نرم مخصوص فک که پزشک برایتان تجویز می کند.
- از زیاد باز نگه داشتن مفصل تا زمان تسکین درد فک پایین خودداری کنید.
- از دندان قروچه برای مدت طولانی خودداری کنید.
- عضلات دور مفصل را ماساژ دهید.
- روش های ریلکسشن به منظور کاهش استرس.
- قرار ندان چانه بر روی دست.
محافظ دهان
محافظ دندان و دهان (دستگاه های پلاستیکی که روی دندان ها قرار ی گیرد) در صورتی که دندان قروچه دارید، موثر هستند. این محافظ ها در طول شب دندان های شما را پوشش می دهد تا فشرده شدن فک یا دندان قروچه که باعث صدا دادن فک پایین و قفل شدن فک می گردد، کاهش می دهد.
دارو
داروهای مسکنی مثل پاراستامول، ایبوپروفن یا کدئین به تسکین درد فک پایین کمک می کند. در صورتی که این داروها نتوانند درد را کنترل کنند، پزشک داروهای قوی تری مثل داروهای شل کننده عضلانی یا ضد افسردگی را تجویز می کند.
تزریق استروئید
در صورتی که سندروم مفصل گیجگاهی فکی ناشی از بیماری ای مثل آرتروز باشد تزریق استروئید به مفصل فک باعث کمک به کاهش درد فک و ورم در یک مفصل یا بافت نرم مجاور می شود. بسیاری از افراد در عرض 24 سال اول تا یک هفته درد کمتر را گزارش می کنند. با تزریق استروئید درد به مدت چند هفته تا چند ماه بهبود پیدا می کند و در بعضی از موارد، تزریق درد فک را به طور کامل برطرف می کند.
جراحی
در صورتی که روش های درمانی فوق جواب ندهند، متخصص یک روش جراحی مثل آرتروسنتز را توصیه می کند. جراحی باز مفصل در موارد نادری که در مفصل ناهنجاری وجود دارد، در نظر گرفته می شود.
علت درد فک پایین و صورت معمولا سندرم مفصل گیجگاهی فکی می باشد، که گاهی با علائم دیگری مانند صدا داد فک، گوش درد، قفل شدن فک پایین، درد هنگام جویدن غذا، دندان درد، درد لثه، درد عضله فک و… همراه می باشد. با مراجعه به دندانپزشک می توان نسبت به درمان دندان درد و رفع مشکل اقدام کرد. بعضی مواقع درمان خانگی دندان درد هم به خوبی جواب می‌دهد.اکثر موارد ابتلا به این بیماری با روش های درمان بدون جراحی بهبود می یابند و فقط تعداد کمی از بیماران نیاز به عمل جراحی دارند. در صورتی که در بارداری هستید و از درد، صدا دادن و قفل شدن فک پایین هنگام غذا خوردن رنج می برید، هنگام مراجعه به دندان پزشک حتما وی را در جریان وضعیت خود قرار دهید.