آبسه دندان یک کیست دندان عفونی ایجاد شده در دهان است که در بافت های اطراف دندان پخش می شود. این چرک در نتیجه یک عفونت باکتریایی تشکیل می شود. علت آفت دهان و آبسه دهان و دندان وجود دندان درد شدید و ضربانی است. این دندان درد معمولاً به صورت ناگهانی ایجاد می شود و در طول چند ساعت یا چند روز اول به تدریج تشدید می شود و باید سریعا برای درمان دندان درد اقدام کنید. زیرا علاوه بر این کیست لثه می تواند باعث حساس شدن دندان شود.
انواع
در عمل انواع آبسه دندان به دو گروه زیر تقسیم می شود:
- آبسه لثه (که در اصطلاح آبسه پریودنتال نامیده می شود): معمولاً آبسه لثه باعث می شود یک عفونت در فضای بین دندان و لثه ایجاد شود. این عفونت ممکن است در اثر گیر افتادن مواد غذایی بین لثه و دندان ایجاد شود. افرادی که به بیماری لثه مبتلا هستند، باکتری در زیر لثه و در محل استخوان نیز تشکیل شود.
- آبسه مربوط به دندان (که در اصطلاح آبسه پری اپیکال نامیده می شود): در داخل دندان تشکیل می شود. این مشکل زمانی روی می دهد که عصب دندان مرده یا از بین رفته باشد. این نوع از آبسه دندان در سر ریشه دندان ایجاد می شود. سپس در صورت عدم درمان عفونت لثه ، عفونت ایجاد شده به استخوان اطراف دندان نیز سرایت کرده و در استخوان پخش می گردد.
این مشکل در اکثر موارد دردناک است و به همین خاطر افراد سریعاً برای درمان عفونت دندان و دهان به دندانپزشک مراجعه می نمایند. گاهی اوقات عفونت ایجاد شده درد ندارد یا درد به نسبت کمی دارد. اگر مشکل درمان نشده و به حال خود رها شود، عفونت می تواند برای چند ماه یا حتی چند سال باقی بماند. در حقیقت امکان درمان آبسه به صورت خود به خود وجود ندارد و به همین خاطر نباید علائم آبسه در دهان نادیده گرفته شود.
علل و علت
هنگامی که داخل دندان شما آسیب می بیند، امکان دارد به علت پوسیدگی دندان باکتری ها به این ناحیه وارد شده و باعث ایجاد عفونت شوند. گاهی اوقات شما یک ناحیه متورم پر از چرک را (پوسته ضخیم محتوی مایعی به رنگ سفید مایل به زرد) را در این زمان مشاهده می کنید. اگر امکان خارج کردن چرک از محل آن وجود نداشته باشد، ناحیه مورد نظر به تدریج متورم تر و دردناک تر خواهد شد و در اصطلاح به این مشکل آبسه دندان می گویند. آبسه دهان و دندان یک پوشش را در اطراف چرک ایجاد می کند، با این کار بدن شما سعی می کند از پخش شدن عفونت ایجاد شده در سایر اعضا جلوگیری کند. معمولاً در بسیاری از موارد، آبسه لثه و دندان بسیار سریع تشکیل می شود، گاهی اوقات حتی در طول یک یا دو روز پس از شروع عفونت ایجاد می شود.
علائم
همه افرادی که برای درمان مناسب یک دندان ترک خورده یا شکسته، ریشه های در معرض آسیب یا پوسیدگی عمیق دندان خود اقدام نمی کنند، در معرض ابتلا به این مشکل هستند، آبسه دندان در کودکان نیز می تواند بروز یابد. افرادی که برای مدت طولانی به دندان پزشک مراجعه نمی کنند، به خاطر عدم دریافت درمان مناسب برای پوسیدگی های ایجاد شده در دهان تحت تاثیر عواملی همچون رعایت نکردن مناسب بهداشت دهان و مصرف زیاد شکر در رژیم غذایی یا محدودیت های مالی احتمالی، مستعد ابتلا به آبسه دهانی هستند. افراد مبتلا به دیابت، بیماری خود ایمنی، یا کسانی که از شیمی درمانی برای درمان سرطان استفاده می کنند یا داروهای خاص که باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن می شود مصرف می نمایند، با درصد بالاتر به این بیماری مبتلا می شوند. علائم آبسه دندان کودکان شامل یک یا چند مورد از موارد زیر است:
- درد (درد دندان) که به سرعت تشدید می شود. با توجه به علت درد دندان ، این درد می تواند شدید و ضربانی باشد.
- ایجاد ورم در لثه که می تواند باعث حساس شدن آن شود.
- ورم صورت. پوست روی آبسه ممکن است قرمز و متورم شود.
- حساس شدن دندان آسیب دیده به تماس با اجسام خارجی که حتی می تواند با لق شدن دندان در دهان همراه شود.
- بالا رفتن دمای بدن (تب) و احساس ناخوشی عمومی در بدن.
- در موارد جدی، ممکن است عضلات فک دچار اسپاسم و گرفتگی شوند.
تشخیص
معمولاً دندان پزشک برای تشخیص آبسه لثه و دندان ابتدا وضعیت دهان شما را بررسی می کند. در این رابطه دندان پزشک ممکن است ناحیه متورم لثه را فشار دهد. علاوه بر این ممکن است عصب (پالپ) دندان آسیب دیده بررسی شود تا زنده بودن آن مشخص شود. معاینه پالپ دندان می تواند شامل فعالیت های زیر باشد:
- ضربه زدن آهسته به دندان
- آزمون دما
- استفاده از ابزار معاینه الکتریکی
علاوه بر این دندان پزشک در موارد آبسه دندان ممکن است از عکس رادیولوژی برای بررسی میزان از بین رفتن استخوان سر ریشه دندان استفاده کند و فضای خالی که در محل آن استخوان از بین رفته است در عکس رادیولوژی تیره و تاریک خواهد بود.
درمان
مشکل آبسه بدون انجام درمان های لازم بر طرف نمی شود. حتی گر آبسه از بین برود، بترکد یا چرک آن خارج شود و به این ترتیب درد شما متوقف شود، باز هم نیاز به درمان های حرفه ای دندان پزشکی وجود دارد. درمان آبسه دندان شامل موارد زیر می شود:
- درمان فوری پوسیدگی ها و آسیب های وارد شده به دندان ها: هدف درمان آبسه دندان در این رابطه شامل خارج کردن چرک آن، ریشه کن کردن و متوقف کردن پخش شدن عفونت در بدن، نجات دندان (در صورت امکان) و پیشگیری از خطرات احتمالی مربوط به آن است.
- آنتی بیوتیک ها: استفاده از آنتی بیوتیک ها می تواند موادی که باعث ایجاد آبسه شده است را از بین ببرد و به بدن برای ترمیم دندان و استخوان کمک کند. دندان پزشک شما معمولاً از چرک خشک کن دندان در هنگام مواجه شدن با آبسه دندان استفاده می کند که رایج ترین نوع آنتی بیوتیک ها پنی سیلین است. تجویز آنتی بیوتیک معمولاً پس از بررسی عکس رادیولوژی برای تایید وجود عفونت دندان انجام می شود. آنتی بیوتیک های تجویز شده برای آبسه دهان و دندان معمولاً در کنترل آن موثر هستند و به این ترتیب اکثر علایم مربوط به این مشکل معمولاً ظرف مدت دو روز کاهش پیدا کرده و از بین می رود. همچنین آبسه دندان معمولاً پس از پنج روز درمان آنتی بیوتیک بهبود پیدا می کند. اگر عفونت، محدود به ناحیه دچار آبسه باشد، ممکن است نیازی به مصرف آنتی بیوتیک ها وجود نداشته باشد. به هر حال، اگر عفونت در دندان های مجاور، فک یا سایر نواحی بدن پخش شده باشد، احتمالاً دندان پزشک از آنتی بیوتیک ها برای توقف پخش عفونت در بدن استفاده می کند. علاوه بر این تجویز آنتی بیوتیک در مواردی که سیستم ایمنی بدن شما ضعیف شده باشد نیز امکان پذیر است.
- دهان شویه با آب نمک گرم: اگر یک آبسه دندان خود به خود بترکد، دهان شویه با آب نمک گرم می تواند در تسکین و آرام کردن شما موثر باشد و دهان شما را تمیز کرده و باعث خارج شدن چرک باقیمانده از آن تا زمانی شود که شما بتوانید با دندان پزشک خود ملاقات کنید. دندان پزشک همچنین ممکن است به شما پیشنهاد کند از دهان شویه با آب نمک گرم در طول دوره ریکاوری برای کاهش ناراحتی های احتمالی و نیز تسریع در بهبودی استفاده کنید.
- مسکن های درد موجود در داروخانه ها: قرص های مسکن درد همچون ایبوپروفن می تواند به کاهش ناراحتی های شما در زمان بهبود ناحیه مورد نظر کمک کند. به هر حال، با وجودی که این داروها می تواند درد را تسکین دهد، نمی تواند آبسه دندان شما را درمان نماید. به همین خاطر نیاز است که شما با دندان پزشک برای اقدامات مراقبتی مناسب تماس بگیرید.
- عصب کشی دندان: عصب کشی و ترمیم ریشه دندان می تواند به کاهش عفونت و نجات دندان شما کمک کند. نحوه عصب کشی دندان شامل خارج کردن پالپ آسیب دیده دندان و خارج کردن چرک آبسه دندانی است. ساقه پالپ دندان و کانال های ریشه دندان در ادامه پر شده و پوشانده می شوند و سپس روی دندان روکش قرار می گیرد. جراحی عصب دندان برای درمان آبسه دندان همچنین ممکن است برای حذف هر گونه بافت ریشه آسیب دیده پس از بر طرف شدن عفونت دندان مورد استفاده قرار گیرد. این روش فقط زمانی برای بیمار توصیه می شود که ساختار دندان کافی برای استفاده از یک ترمیم دائمی بر روی دندان باقی مانده باشد.
- کشیدن دندان آسیب دیده: اگر دندان امکان ترمیم و روت کانال تراپی و درمان را از طریق عصب کشی وجود نداشته باشد، لازم است که دندان کشیده شود. در این حالت دندان پزشک دندان را کشیده و آبسه دهان و دندان را به منظور حذف عفونت از چرک خالی می کند. دندان پزشک در ادامه از کورتاژ برای حذف تمام بافت های نرم آسیب دیده در ناحیه مورد نظر استفاده می کند. به این ترتیب با کشیدن دندان و تمیز کردن ناحیه آسیب دیده امکان بهبود بیمار فراهم می شود.
- عمل جراحی: هنگامی که آبسه لثه و یا دندان در سطح دهان یا گردن پخش شود، ممکن است نیاز به خارج کردن چرک آن در اطاق عمل، تحت بی هوشی عمومی وجود داشته باشد. علاوه بر این، اگر یک آبسه دندان درمان نشود، یا پس از عصب کشی دندان بزرگتر گردد، شما به احتمال زیاد نیاز به جراحی و پر کردن سر های ریشه دندان و نیز نمونه برداری از آن برای تشخیص مشکل خواهید داشت.
پیشگیری
رعایت مناسب سلامت دهان می تواند به پیش گیری از آبسه لثه و دندان کمک کند. این مفهوم به معنی این است که شما نیاز به پاک کردن دندان ها و لثه ها از مواد غذایی دارید. علاوه بر این معاینات منظم دندان پزشکی در این رابطه نقش مهمی دارند. دندان هایی که دارای پوسیدگی (کرم خوردگی) هستند را می توان قبل از دردناک شدن، عفونت کردن یا تشکیل آبسه درمان کرد. اگر سیستم ایمنی شما به دلیل استفاده از دارو یا به خاطر بیماری های دهان و دندان و دیگر بیماری‌ها بدن ضعیف شده است، با دندان پزشک درباره این موضوع قبل از هر بار ملاقات صحبت کنید. به این ترتیب ممکن است برای شما قبل از شروع درمان آبسه دندان، آنتی بیوتیک تجویز شود تا به این ترتیب ریسک و خطر ایجاد عفونت پس از درمان کاهش پیدا کند.
آبسه لثه و دندان در کودکان و در بارداری نیز می تواند تشکیل شود. این مشکل در هر سنی بوجود آید باید تحت درمان قرار بگیرد. درمان آبسه دندان و ریشه دندان به روش های طب سنتی، درمان گیاهی و درمان خانگی امکان پذیر نمی باشد و برای رفع آن باید به دندان پزشک مراجعه کنید. دندان پزشک به یکی از روش های پر کردن دندان، عصب کشی و جراحی لثه اقدام به درمان بیماری می کند، همچنین ممکن است از آنتی بیوتیک نیز استفاده شود. در صورتیکه آبسه دندان بدون درد باشد نیز باید آن را درمان نمود.