دهان اولین قسمت لوله گوارش است. حفره دهان از لب‌ها شروع و به حلق محدود می شود. دندانها داخل حفره دهان قرار دارند. دندانها در حاشیه فک بالا و پایین به طور منظم قرار گرفته‌اند. دندانها عضو بسیار سخت و سفیدرنگی هستند که باعث زیبایی صورت و لب‌های انسان می‌شوند و در تغییر حالات روحی انسان‌ها به‌خصوص در لبخند و تبسم و ایجاد چهره‌ای مهربان، نقش بسیار مهمی ایفاء می‌کنند. دندانها در عمل هضم و جویدن غذا که بخشی از وظیفه دستگاه گوارش است، نقش اساسی به عهده دارند؛ به طوری که می‌توان گفت تقریبا 32 عمل هضم غذا توسط دندانها و در حفره دهان صورت می‌گیرد. وجود دندانها به علت نظم و تقارن خاصی که دارند در ایجاد صوت و تکلم نیز حائز اهمیت به‌سزایی است؛ به طوری که افراد بی دندان در موقع صحبت کردن، کلمات و جملات را به صورت نامفهوم تلفظ می‌کنند.
آیا دندان های شیری نیاز به مراقبت دارند
متأسفانه موضوع بسیار مهمی که معمولاً والدین و کودکان به آن توجه نمی‌کنند و به عبارت دیگر غفلت می کنند، رعایت بهداشت دهان و دندان کودکان است. واقعیت تلخ این است که برخی از مردم معتقدند که دندان های شیری به دلیل اینکه موقتی هستند نیازمند مراقبت و مسواک زدن نیستند و در صورتی که خراب شوند و به اصطلاح دچار پوسیدگی شوند، نباید هزینه‌ای صرف ترمیم آنها کرد! متأسفانه به خاطر همین باور غلط بسیاری از کودکان دچار پوسیدگی شدید و زودرس دندانها می‌شوند و این موضوع منجر به سوء تغذیه کودک می‌شود. چرا؟ همان طور که گفتیم تقریبا 32 عمل هضم در حفره دهان صورت می‌گیرد بنابراین کودکی که دارای یک سری دندان‌های پوسیده است، یا از دندان درد به خود می‌پیچد یا قادر به جویدن مناسب غذا نمی باشد این موضوع برای کودکی که در سریع‌ترین دوران رشد جسمی خود قرار دارد بسیار خطرناک است و بر رشد جسمانی کودک اثر نامطلوب و سوء می‌گذارد.
بیماری های لثه ای
افرادی که دارای لثه‌های بیماری می‌باشند مستعد پوسیدگی می‌باشد چون گاهی تحلیل لثه و تحلیل استخوان باعث می‌شود ریشه دندان از زیر لثه پیدا شود و چون ریشه دندان فاقد مینا می‌باشد به همین دلیل دچار پوسیدگی بیشتر می‌شود و علاوه بر آن بیماری‌های لثه‌ای باعث تخریب استخوان و در نهایت منجر به از دست رفتن دندان می‌شود.
سه نقطه پوسیدگی دندان
اگر پوسیدگی‌ها را ازنظر محل پوسیدگی بررسی کنیم می‌توانیم عنوان کنیم که پوسیدگی در سه نقطه به ترتیب زیر ایجاد می‌شود:
۱ – سطح جونده در آسیاهای بزرگ و کوچک که روی این سطوح جونده شیارهای باریک ولی عمیقی وجود دارد که به علت عدم ورود موهای مسواک به داخل آنها محیط مناسبی برای زندگی میکروب‌ها فراهم می‌شود. لذا دندانها در این نواحی خیلی زود دچار پوسیدگی و خرابی می‌گردد که این امر در مورد اولین آسیای بزرگ که در حدود شش سالگی می‌روید اهمیت بیشتری دارد.
۲ – دومین محل لای دندانها یا به عبارت دیگر اطراف ناحیه تماس بین دندانها می‌باشد ، این ناحیه نیز به علت آنکه به وسیله مسواک قابل تمیز کردن نیست از نواحی مستعد پوسیدگی به‌شمار می‌آید که معمولا از سنین ۲۰ سالگی به بعد در این نواحی پوسیدگی دیده می‌شود، برای تمیز کردن این نواحی لازم ا ست از نخ دندان استفاده کنیم.
۳ – سومین محل ناحیه اتصال لثه با دندان است که این نواحی بیشتر در اثر مسواک زدن غلط بسیار حساس شده و گاهی حتی در اثر زیادی حساسیت مجبور به ترمیم دندان در این نواحی می‌شویم . در مورد بهداشت دندان و نحوه مسواک زدن و نوع مسواک و نخ دندان در قسمت پیشگیری بیشتر صحبت می‌کنیم . اما آنچه که باید متذکر شویم استفاده از دهانشویه می‌باشد بارها شنیده‌ایم که بسیاری از مردم به جای مسواک زدن از آب نمک رقیق شده استفاده نموده آنرا غرغره می‌نمایند. استفاده از آب و نمک یا دهانشویه‌ها در کل مفید می‌باشند اما اگر این کار مرتب ادامه یابد نه تنها مفید نخواهد بود بلکه مضر هم می‌باشد، زیرا در دهان باکتری‌های مفیدی وجود دارد که با این کار باعث از بین بردن این باکتری‌های مفید می‌شویم و در نتیجه دهان مواجه با بیماری‌های قارچی می شود و یا زمینه رشد باکتری‌های مضر فراهم می‌شود پس استفاده از دهانشویه‌ها باید در موارد خاص انجام گیرد یا اگر چنانچه عادت به استفاده از آب و نمک دارید هفته‌ای یک بار این کار انجام شود.
مراحل مراقبت کامل از دندان
بهداشت و سلامت دهان برای انجام نقش پیشگیرانه خود باید دقیق و کامل باشد. یعنی باقیمانده غذا و پلاک‌های باکتریایی باید نه تنها از روی سطح دندان بلکه از فضاهای بین دندان و خط لثه هم پاک شود. برای کمک به تمیز نگاه داشتن دندان و لثه ها از پلاک و سایر باکتری‌ها، مسواک زدن و استفاده از نخ دندان روزانه و انجام سایر مراقبت‌های ویژه دیگر مانند مراجعه منظم به دندان پزشک حائز اهمیت است. روش سه مرحله‌ای بهداشت دهان و سلامت دندان را از طریق آموزش و سفارشی‌سازی تسهیل می‌کند.
مرحله 1 – مسواک
مسواک زدن تنها کافی نیست چون فقط 59% از پلاک را پاک می‌کند. مسواک اساساً ابزار مهمی برای بهداشت دهان است و هر چقدر خصوصیات آن بهتر باشد زدودن پلاک‌ها بهتر انجام خواهد شد. تقریبا همه هر روز دندان‌های خود را مسواک می‌زنند، اما علی‌رغم انجام این کار 3 نفر از 4 نفر بزرگسال از بیماری‌های لثه در طول زندگی خود رنج می‌برد … چرا؟ مسواک زدن تنها برای کسب بهداشت کامل دهان کافی نمی‌باشد. در حقیقت باید بدانید که مسواک زدن فقط اولین مرحله بهداشت کامل دهان است.
مرحله 2 – نخ دندان
استفاده از نخ دندان لثه‌ها را سالم نگاه داشته و پلاک را زیر خط لثه نگاه می‌دارد. مسواک زدن و استفاده از خط دندان حدود 70% از پلاک را از بین می‌برد. استفاده ترکیبی از مسواک و نخ دندان باعث بهبود چشمگیر در بهداشت دهان می‌گردد. برای زدودن باقیمانده غذا و باکتری که در مناطقی که مسواک به آن دسترسی ندارد، استفاده از نخ دندان امری اساسا ضروری می‌باشد: فقط به این صورت است که می‌توان به فضاهای بین دندان و زیر خطر لثه دسترسی داشت.
مرحله 3- مراقبت سفارشی
برای کسب بهداشت مطلوب لثه از مسواک و نخ دندان استفاده کرده و با دندان پزشک خود برای سفارشی ساختن برنامه مراقبت دهانی شخصی خود مشورت کنید. مسواک زدن و استفاده از نخ دندان به تنهایی برای کسب بهداشت کامل دهان کافی نمی‌باشند. درست مانند انواع مختلف پوست یا مو، حفره‌های دهانی هم متفاوت بوده و نیازمند مراقبت تخصصی می‌باشد. برای انجام مراقبت مطلوب از لثه‌هایتان با دندان پزشک خود در مورد محصولات تخصصی موجود جهت شخصی‌ساز کردن برنامه بهداشت دهانی خود مانند سیستم‌های درون دهانی، خمیر دندانها و دهان شویه‌ها مشورت کنید.